Merksplas-Kolonie en de UNESCO Werelderfgoed Kolonie in Wortel staan symbool voor de grens tussen de buitenwereld en de kolonie, tussen vrij en onvrij. Ze werden opgericht in een unieke poging om armoede te bestrijden. In de vrije Koloniën konden bewoners zich vrij voortbewegen tussen de kleine hoeves en collectieve voorzieningen. De onvrije Koloniën hanteerden een strenger regime. Ze bestonden uit centrale gestichten met bewakers die omringd werden door boerderijen en dorpsvoorzieningen voor het personeel. De ringgracht rond de kolonie van Merksplas is meteen ook de visuele grens tussen “die van de kolonie” en “die van het dorp.”